Baş səhifə
Übəyy ibn Kəəbin müshəfi | Baxış: 1036 | Tarix: 2013.06.05

 

 

Übəyy ibn Kəəbə aid müshəfin xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

Übəyy ibn Kəbin müshəfində ayələrin düzülüşü təqribən İbn Məsudun müshəfində olduğu kimi idi. Lakin, o, "Ənfal" surəsini "Yunus" surəsindən sonra, "Bəraət" surəsindən qabaq yerləşdirmişdi. Həmçinin digər bəzi surələrin ardıcıllığında fərq var idi. İbn Kəbin müshəfinin İbn Məsudun müshəfindən fərqli cəhətlərindən biri də onda "Həmd", "Nas" və "Fələq" surələrinin olması idi. Bu müshəfdə digər müshəflərdə olmayan "Xəl" və "Həfd" adlı iki surə var idi. Bunlar hər ikisi qunut duaları idi. Übəyy ibn Kəəb onları Quran ayəsi saymış və müshəfə yerləşdirmişdir. "Xəl" duası: "بسم الله الرحمن الرحیم. اللهمّ انّا نستعین بک و نستغفرک و نثنی علیک الخیر و لا نکفرک و نخلع و نترک من بفجرک". "Həfd" duası: "بسم الله الرحمن الرحیم. ایاک نعبد و لک نصلی و نسجد و الیک نسعی و نحفد، نخشی عذابک و نرجو رحمتک ان عذابک باالکفار ملحق".1 Bu müshəfdə "Fil" və "Qureyş" surələri arasında "Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim" ifadəsi yox idi və bu iki surə bir surə hesab olunurdu.2 Əhli-beytdən (ə) gələn rəvayətlərdə də deyilir ki, namazda "Fil" surəsini oxuyan şəxs ardınca "Qureyş" surəsini də oxusun. Lakin iki surə arasında "Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim" demək zəruridir.3 Yəni bu iki surə qiraət baxımından bir surə, Quranda yazılmaq baxımından isə iki surə sayılır. Bu rəvayət Übəyy ibn Kəbin müshəfinin əksini sübuta yetirir. Demək, Übəyyin müshəfi ümumilikdə 116 surədən ibarət idi. Bu müshəfdə "Zumər" surəsi “Ha-mim” )"حم"( "müqəttəə" hərfləri ilə başlayırdı. Nəticədə müshəfdə yer alan "Həvamim" surələri yeddi yox, səkkiz idi.4 Bu müshəf məşhur qiraətlə fərqli idi. Bəzi sözlər sinonimləri ilə dəyişdirilmişdi. "Yasin" surəsinin 52-ci ayəsi “قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا” “مَن هَبّنَا مِن مَّرْقَدِنَا” şəklində verilmişdi.5 "Bəqərə" surəsinin 20-ci ayəsi “كُلَّمَا أَضَاء لَهُم مَّشَوْاْ فِيهِ” “مَروا فیه”, yaxud “سعوا فیه فیه” şəklində verilmişdi.6 "Bəqərə" surəsinin 196-cı ayəsinə (“Qurbanlıq tapmayanlar bunun əvəzində həcc ziyarəti günlərində - ardıcıl olaraq - üç gün və (vətəninə) qayıdandan sonra yeddi gün oruc tutmalıdırlar ki, bu da tam on gün edir”) üç gün fasiləsiz oruc tutmağı bildirmək üçün “ardıcıl olaraq” (“متتابعات”) sözü artırılmışdır.7 "Nisa" surəsinin 24-cü ayəsinə (“İstifadə (mütə) etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin”) “Müəyyən vaxtadək” (“إلی أجل مسمی”) ifadəsi artırılmışdı.8 Bu nikahda məqsədin daimi yox, müvəqqəti nikah olmasını aydınlaşdırmaq xarakteri daşıyırdı. İbn Məsudun müshəfi ilə bağlı qeyd etdiyimiz kimi, səhabələrə aid müshəflərdə yer alan əlavə izahları təhrif, Qurana əlavə və ya mövcud Qurana şübhə kimi qəbul etmək olmaz. Əlbəttə ki, sonralar bu metod tərk olundu. QEYRİ-MƏŞHUR MÜSHƏFLƏR Bəzi qiraət kitablarından bəlli olur ki, səhabələrin qiraət fərqi onların topladıqları müshəflərdəki fərqdən doğurdu. Çünki Osman dönəmində müshəfləri eyniləşdirmək və qiraət fərqlərini aradan qaldırmaq üçün müshəflərin toplanması əmri verildi. İbn Xətib deyir: "Səhabələrdən nəql olunan müxtəlif qiraətlər onların müshəflərində öz əksini tapmışdı. İndi isə "Şəvazz əl-qiraət" kitabına istinadən bəzi qeyri-məşhur müshəfləri diqqətinizə çatdırırıq: Müshəflər Məşhur qiraət 1. Aişənin müshəfi:* حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‏ وَ صَلاَةِ العَصر. (səh. 15). إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا اوثاناً ... (səh. 29). إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَطَبُ جَهَنَّمَ (səh. 93). إِذْ تَلِقُونه ..(səh. 100). وَ الَّذِينَ يُأتُونَ ما اتَوا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ ... (səh. 9). إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً عَلیَ الَّذِینَ یُصَلُّونَ الصُّفُوفِ الأُوّل (əl-İtqan, c. 3, səh. 73) 2. Məaz ibn Cəbəlin müshəfi: إِلَّا أَنْ يَأْتِيَهُمُ اللَّهُ فِي ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَ الْمَلائِكَةُ وَ قضِاءِ الْأَمْر ... (səh. 13). وَ مَنْ يَكِسِّبْ خَطِيئَةً ... (səh. 28) إِنَّ الَّذِينَ يَكِسِّبُونَ الْإِثْم ... (səh. 40) وَ بإللَّهِ لَأَكِيدَن ...‏ (səh. 65) وَ إِذا أُلْقُوا مِنْها مَكاناً ضَيِّقاً مُقَرَّنُونَ (səh. 104) يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرشّاد (səh. 132) 3. Əbu əd-Dərdanın müshəfi: ... لَوْ أَطاعُونا ما قُتّلوا ... (səh. 23) مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصّي بِها أَوْ دَيْنٍ ... (səh. 25) قَلِيلًا ما تتَذَكَّرُون‏ ... (səh. 42) بِالْغُدُوِّ وَ الْأیصالِ ... (səh. 48) ما كانَ لِلنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرى‏ ... (səh. 50) لِیُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ (səh. 68) ما كانَ يَنْبَغِي لَنا أَنْ نُتَّخَّذَ مِنْ دُونِكَ مِنْ أَوْلِياءَ (səh. 104) مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّاتَ أَعْيُنٍ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّات أَعْيُن‏ (səh. 118) ما كَُذِّبَ الْفُؤادُ ما رَآى‏ (səh. 146) ... كَعَصْفٍ مَأْكُول‏ (səh. 180) 4. Osmanın müshəfi: إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَالِقُ الْعَلِيمُ (səh. 71) ... وَ يُهَيِّالَكُمْ مِنْ أَمْرِكُمْ مِرفَقاً (səh. 78) لِیَلا يَعْلَمَ أَهْلُ الْكِتابِ (səh. 153) وَ إِنْ كانَ ذُا عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَيْسَرَةٍ .. (səh. 17) وَ إِنِّي خَفَّتِ الْمَوالِيَ مِنْ وَرائِي‏ ... (səh. 83) 5. Ənəs ibn Malikin müshəfi: مَلِكِ يَوْمِ الدِّين‏ (səh. 1) فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ لاَ يَطَّوَّفَ بِهِما (səh. 11) وَ الْمُقِيمُونَ الصَّلاةَ (səh. 11) حَتَّى يَطْهَّرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْن‏ (səh. 14) كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ ثابِتٌ أَصْلُها (səh. 68) إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمانِ صَوْماً وَ صَمتاً (səh. 84) حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‏ ... (“Bəqərə”, 238) إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِناثاً ... (“Nisa”, 117) إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ “ (Ənbiya”, 98) إِذْ تَلَقَّوْنَه‏ (“Nur”, 15) وَ الَّذِينَ يُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ ... (“Muminun”, 60) إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً (“Əhzab”, 56) ... وَ قُضِيَ الْأَمْر ... (“Bəqərə”, 210) وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً ... (“Nisa”, 112) إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْم‏ ... (“Ənam”, 120) وَ تَاللَّهِ لَأَكِيدَن‏ ... (“Ənbiya”, 57) وَ إِذا أُلْقُوا مِنْها مَكاناً ضَيِّقاً مُقَرَّنِين‏ ... (“Furqan”, 13) يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشادِ (“Ğafir”, 38) ... لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا ... (“Ali-İmran”, 168) َ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِها أَوْ دَيْنٍ ... (“Nisa”, 12) قَلِيلًا ما تَذَكَّرُون‏ ... (“Əraf”, 3) بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ ... (“Əraf”, 205) ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرى‏ ... (“Ənfal”, 67) لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ (“İbrahim”, 1) ما كانَ يَنْبَغِي لَنا أَنْ نَتَّخِذَ مِنْ دُونِكَ مِنْ أَوْلِياءَ (“Furqan”, 18) مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ ("“Furqan”, 74) ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُن‏ (“Səcdə”, 17) ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‏ (“Nəcm”, 11) ... كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ‏ (“Fil”, 5) إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ (“Hicr”, 86) ... وَ يُهَيِّئْ لَكُمْ مِنْ أَمْرِكُمْ مِرفَقاً (“Kəhf”, 16) لِئَلَّا يَعْلَمَ أَهْلُ الْكِتابِ (“Hədid”, 29) وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَيْسَرَةٍ .. (“Bəqərə”, 280) وَ إِنِّي خِفْتُ الْمَوالِيَ مِنْ وَرائِي‏ ... (“Məryəm”, 5) مالِكِ يَوْمِ الدِّين (“Həmd”, 4) فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما (“Bəqərə”, 158) وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ (“Nisa”, 162) حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْن‏ (Bəqərə, 222) كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ (“İbrahim”, 24) إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً (“Məryəm”, 26)